Verkenning warmtelozingen en duurzaam hergebruik restwarmte
Met het lozen van koelwater vloeit veel energie weg. Door Rijkswaterstaat zijn de vergunde warmtelozingen op een rijtje gezet en is onderzoek gestart of er niet meer mogelijk is met de geloosde energie.
Vanwege de urgentie van de warmtetransitie en gasloze warmtevoorziening wordt gekeken naar een duurzaam hergebruik van restwarmte in de gebouwde omgeving, via warmtenetten.
De Nederlandse industrie, energie- en afvalcentrales lozen nog steeds grote hoeveelheden restwarmte (ca 250 PJ/jr) naar de rijkswateren. Daarvan is ca. 100 PJ/jr geschikt voor duurzaam hergebruik in de gebouwde omgeving. Dit is vergelijkbaar met het jaarlijks warmteverbruik van 1,5 miljoen huishoudens. Vanuit de warmtetransitie ligt er dan ook een grote kans voor een duurzaam hergebruik van deze industriële restwarmte.
Figuur 1: Vergunde hoeveelheden industriële restwarmte
(bron Warmteatlas Nederland 2016)
Verkenning
Als vergunningverlener en beheerder van de rijkswateren heeft
Rijkswaterstaat aan Deltares en CE Delft gevraagd een verkenning
uit te voeren naar:
- de urgentie en omvang van het probleem van warmtelozingen en
effecten op waterkwaliteit - alternatieve oplossingsrichtingen voor duurzaam hergebruik van
restwarmte - welke rol de waterbeheerders en de beleidsministeries in dit
dossier kunnen spelen
Waterkwaliteit
Voor de meeste rivieren, kanalen en meren is ten aanzien van de waterkwaliteit de goede ecologische toestand nog niet bereikt. Dit wordt mede veroorzaakt door hogere temperaturen van het oppervlaktewater. Vanwege klimaatverandering zal de watertemperatuur verder toenemen en zal de thermische ruimte voor bedrijven om te lozen verder afnemen. Bij ongewijzigd beleid zijn er alternatieve oplossingen nodig.
Deze pagina geeft een samenvatting van het verschenen rapport 'Verkenning warmtelozingen en duurzaam hergebruik restwarmte'.
Kansen en oplossingen
Uit het onderzoek komt naar voren dat er een duidelijke voorkeur is voor een duurzaam hergebruik van restwarmte. Bedrijven en huishoudens kunnen hiermee hun klimaatambities concreet invullen, bijvoorbeeld de aanleg van warmtenetten. Deze oplossing biedt veel kansen, zoals:
- flinke besparing op het energie- en gasverbruik
- reductie van CO2-emissies van huishoudens en industrie
- verbetering van de waterkwaliteit en ecologie van het oppervlaktewater
Belemmeringen
Er zijn ook belemmeringen voor de aanleg van warmtenetten, zoals:
- hoge investeringskosten in warmtenetten
- onzekerheden in warmtevraag en -aanbod
- een mismatch tussen warmtevraag en -aanbod in de tijd
- veel spelers in dit werkveld die actief met elkaar moeten samenwerken om echt stappen te zetten
- ontbreken van een centrale regie vanuit de rijksoverheid, gemeentes en provincies (die zijn volop bezig met warmteplannen maar missen beleidsinstrumenten om duurzaam hergebruik van restwarmte te bevorderen.)
Rollen
De rijksoverheid ontwikkelt beleid op nationaal niveau. Dit wordt door regionale en lokale overheden geïmplementeerd. Een duurzaam hergebruik van restwarmte draagt bij aan de klimaatdoelen en klimaatambities van de rijksoverheid.
De regio heeft behoefte aan een centrale regierol van de rijksoverheid om regionale warmte-initiatieven te laten slagen. Binnen de industrie, havenbedrijven, netbeheerders, regionale overheden en rijksoverheid ziet men een duidelijke rol voor de waterbeheerders weggelegd ten aanzien van duurzaam hergebruik van restwarmte.
De waterbeheerders (Rijkswaterstaat en waterschappen) zijn verantwoordelijk voor de waterkwaliteit in de rol van vergunningverlener van warmtelozingen naar het oppervlaktewater. Vanuit die rol hebben waterbeheerders een goed inzicht in de hoeveelheden geloosde restwarmte en kunnen zij een waardevolle gesprekspartner zijn voor de industrie, netbeheerders en regionale overheden. zij kunnen bijvoorbeeld informatie geven over beschikbare hoeveelheden restwarmte en adviseren over hergebruiksmogelijkheden.
De omgevingsdiensten nemen namens de gemeenten en provincies energiebesparing mee in omgevingsvergunningen van bedrijven.
Aanbevelingen
Uit het onderzoek komen de volgende aanbevelingen naar voren, specifiek gericht op de rijksoverheid:
- in beeld brengen van het aanbod van restwarmte in beeld (op landelijke schaal)
- in beeld brengen van mogelijkheden van grootschalige (seizoens-)opslag van restwarmte
- ontwikkelen van beleidsinstrumenten om hergebruik van restwarmte te stimuleren: bijvoorbeeld onderzoek naar een heffing of verbod op warmtelozingen; bijvoorbeeld onderzoek naar stimuleringsmogelijkheden voor industrie om aan te sluiten op een warmtenet, door het geven van CO2-credits of vergoeding voor geleverde restwarmte
- onderzoek naar de verbetering en doorontwikkeling van warmtenetten omtrent: financiering en financieringsbronnen, zoals de UKR-regeling; leren van het buitenland onder andere Denemarken als gidsland ten aanzien van slimme warmtenetten
Voor meer informatie kunt het informatiepunt Water verkeer en leefomgeving benaderen.