Praktische tips

Wees niet krenterig

Het uitwerken en onderzoeken van alternatieven kost tijd en geld. Een initiatiefnemer is daarom geneigd het aantal alternatieven te beperken en sommige alternatieven niet in het onderzoek mee te nemen. In het MER moet echter worden gemotiveerd waarom alternatieven zijn afgevallen. Het kan voor­komen, bijvoorbeeld in gevallen waarin de omgeving vraagt om een bepaald alternatief, dat de in­spanning om die motivatie te leveren groter is dan inspanning die nodig is om dat alternatief te onder­zoeken. In zo'n geval kan het handiger zijn het alternatief in kwestie toch gewoon te onder­zoe­ken. Bedenk dat een MER ook een belangrijke rol kan spelen in de communicatie met de omgeving. Dat vraagt er soms om meer te doen dan strikt genomen (vanuit de regelgeving) noodzakelijk is.

Beperk het aantal alternatieven

Een groot aantal alternatieven vraagt om veel onderzoek, leidt tot onoverzichtelijke rapporten en weinig onderscheid tussen de alternatieven. In veel gevallen bij de beperkte procedure is de speel­ruimte voor het bedenken van alternatieven klein en kan worden volstaan met één of twee alternatieven.

In gevallen waarin veel variabelen aanwezig zijn leidt het combineren van die variabelen tot een zeer groot aantal mogelijkheden. Bijvoorbeeld: als drie variabelen aanwezig zijn met elk drie moge­lijk­heden dan is het theoretisch mogelijk daarvan 3 x 3 x 3 = 27 combinaties te maken. Probeer in zo'n geval logische combinaties van bouwstenen te maken. Het kan daarbij handig zijn de alternatieven op te hangen aan een bepaald thema, motto of leidend principe.

Een andere mogelijkheid om structuur aan te brengen is een modulaire aanpak. Denk hierbij bijvoor­beeld aan het gelijk houden van het hoofdproces in een inrichting, maar afzonderlijke bouwstenen of modules voor bijvoorbeeld emissiebeperkende maatregelen en de lay-out van het terrein.

Blijkt in een concreet geval dat het aantal alternatieven in de loop van het proces heel groot dreigt te worden, ga dan een stapje terug: probeer het met elkaar eens te worden over een set met spelregels of criteria om serieuze opties en wat wildere ideeën van elkaar te scheiden.

Formuleer randvoorwaarden, eisen en wensen

Duidelijkheid vooraf over wat kan, mag of moet is een belangrijk basis voor het ontwikkelen van alter­natieven. Wees duidelijk over het doel van het project, beschrijf aan welke eisen, regels en randvoorwaarden de alter­natieven moeten voldoen Dit kunnen technische of milieuvereisten zijn (denk bijvoorbeeld aan emissienormen) maar ook eisen die voortkomen uit de doelstellingen van het project (zoals de ontwerpcapaciteit voor een inrichting). Maak duidelijk welke speelruimte er nog aanwezig is: welke onderdelen zijn vast en waar zijn nog aanpassingen mogelijk?.

Behandel alternatieven gelijkwaardig

Wees eerlijk ten opzichte van de alternatieven! Voor een goed MER en een goede besluitvorming is het noodzakelijk de alternatieven gelijkwaardig te behandelen. Dit betekent uiteraard een gelijke mate van uitwerking en detaillering, maar ook een gelijkwaardige inspanning om alternatieven zodanig te maken dat ze probleemoplossend zijn en de milieugevolgen worden beperkt. Maak in een vroeg stadium dan ook bekend waarop alternatieven geselecteerd gaan worden. Het toewerken naar een voorkeursalternatief (of de schijn wekken!) is een risico. En bedenk hierbij dat het uitwerken van alternatieven tot onverwachte, ook voor de initiatiefnemer gunstige, resultaten kan leiden.