Hoe is m.e.r. ontstaan?

De belangrijkste ontwikkelingen op een rij:

Door ‘schade en schande' wijs geworden

Voordat milieueffectrapportage (m.e.r.) in het midden van de jaren ‘80 van de vorige eeuw werd ingevoerd, werden activiteiten ondernomen waarvan veelal niet werd voorzien dat deze het milieu nadelig zouden beïnvloeden. Het gevolg daarvan was dat achteraf maatregelen noodzakelijk waren om de schade aan het milieu te herstellen en om verdere schade te voorkomen. Het besef dat het voorkomen van aantasting van het milieu van groot maatschappelijk belang is, won steeds meer terrein. Het werd zaak de milieubelangen volwaardig in de besluitvorming te betrekken. Om dat mogelijk te maken ontstond er behoefte aan een middel waarmee alle milieugevolgen van activiteiten in een keer inzichtelijk kunnen worden gemaakt.

De bakermat ligt in de Verenigde Staten

Het instrument m.e.r. is in de Verenigde Staten van Amerika in de jaren '70 ontwikkeld en ingevoerd via de National Environmental Policy Act (NEPA). Internationaal wordt gesproken van `environmental impact assessment' als equivalent van de m.e.r.-procedure en van ‘environmental impact study' als equivalent voor het MER.

Invoering m.e.r. van projecten in Europa en Nederland

Op 27 juni 1985 werd m.e.r. van projecten in Europa ingevoerd door middel van de Europese richtlijn betreffende de milieubeoordeling van bepaalde openbare en particuliere projecten (85/337/EEG). Deze richtlijn is in 1997, 2003 en 2009 herzien. De Europese richtlijn van 13 december 2011(2011/92/EU) vervangt (zonder een inhoudelijke aanpassing) de oorspronkelijke richtlijn van 27 juni 1985 (85/337/EEG), gewijzigd door 97/11/EG, 2003/35/EG en 2009/31/EG.
1987 is het instrument m.e.r. officieel in Nederland geïntroduceerd. Het bijbehorende Besluit milieueffectrapportage (Besluit m.e.r.) is sindsdien meermalen gewijzigd. In 1994 zijn in de bijlagen onderdeel C en D lijsten ingevoerd met activiteiten, gevallen en besluiten waarvoor m.e.r. verplicht is (vanaf 28 september 2006 ook plannen). Voor een nadere toelichting van het Besluit m.e.r.: zie webpagina Besluit milieueffectrapportage.

Invoering m.e.r. van plannen in Europa

Bij praktijkervaringen in Europa is gebleken dat voor het milieu belangrijke keuzes soms al gemaakt zijn voordat de m.e.r.-procedure voor een project wordt doorlopen. Juist in voorafgaande plannen waarin de betreffende projecten mogelijk worden gemaakt kan de speelruimte om milieuwinst te boeken groot zijn. Dit heeft geleid tot de invoering van de Europese richtlijn betreffende de beoordeling van de gevolgen voor het milieu van bepaalde plannen en programma's op 27 juni 2001 (2001/42/EG). Omzetting van de Europese richtlijn van plannen in de nationale wetgeving van alle lidstaten moest uiterlijk 21 juli 2004 zijn afgerond. Nederland is daar niet in geslaagd. In de periode van 21 juli 2004 tot 28 september 2006 was daarom sprake van rechtstreekse werking van de Europese richtlijn in Nederland.

Invoering m.e.r. van plannen in Nederland

Implementatie van de Europese richtlijn van plannen in de specifieke Nederlandse situatie en wetgeving heeft op 28 september 2006 plaatsgevonden door wijziging van de Wet milieubeheer (Wm) en het hier aan gekoppelde Besluit m.e.r. Hierbij werd gesproken over m.e.r. van plannen (als vertaling van de Europese richtlijn van plannen) en over m.e.r. van besluiten (als vertaling van de Europese richtlijn van projecten).

Modernisering m.e.r. in Nederland

Op 1 juli 2010 is de Nederlandse m.e.r.-wetgeving gemoderniseerd door een wijziging van de Wet milieubeheer. Doel van de modernisering is dat meer maatwerk mogelijk is door minder en eenvoudigere regels met meer samenhang, maar wel met behoud van de milieudoelstelling. Een aantal extra verplichtingen ten opzichte van de Europese richtlijn van projecten zijn geschrapt (zogenoemde ‘nationale koppen').

Daarmee is de lijn die al in 2006 is ingezet bij de invoering van m.e.r. van plannen in Nederland doorgezet naar m.e.r. van besluiten en is het m.e.r.-instrument geüniformeerd. Het onderscheid tussen een m.e.r.-procedure van plannen (plan-m.e.r.) en een m.e.r.-procedure van besluiten (besluit-m.e.r.) is hiermee vervallen.

In de meeste gevallen, bij alle m.e.r.-plichtige plannen en complexe besluiten, moet de zogenoemde uitgebreide m.e.r.-procedure worden doorlopen. In sommige gevallen, alleen bij specifiek omschreven ‘eenvoudige' m.e.r.-plichtige besluiten, mag een m.e.r.-procedure met minder verplichte waarborgen worden doorlopen, de zogenoemde beperkte procedure.

Wilt u meer informatie over de uitgebreide en beperkte m.e.r.-procedure, ga dan naar ‘Wat zijn de procedurele en inhoudelijke eisen van m.e.r.?'.

Wilt u inzicht in de overgangsbepalingen bij de modernisering van de m.e.r.-wetgeving op 1 juli 2010, ga dan naar ‘Modernisering m.e.r. 1 juli 2010. Overgangsrecht: huidige of oude procedure?'.

Tegelijk met de wijziging van de Wet milieubeheer is op 1 juli 2010 ook een beperkte technische wijziging van het Besluit m.e.r. doorgevoerd om te zorgen voor consistentie. Daarbij is onder andere de naam gewijzigd: van ‘Besluit m.e.r. 1994' naar ‘Besluit m.e.r.'.

Implementatie van de herziene m.e.r. richtlijn

Op 16 mei 2017 is de mer-regelgeving gewijzigd voor de implementatie van de Richtlijn 2014/52/EU van het Europees parlement en de Raad van 16 april 2014 tot wijziging van Richtlijn 2011/92/EU betreffende de milieueffectbeoordeling van bepaalde openbare en particuliere projecten (PbEU 2014, L 124). Het doel van de herziene m.e.r. richtlijn is de mer-beoordelingsprocedure te verduidelijken, de kwaliteit en de inhoud van het MER te verbeteren en de mer-procedure te stroomlijnen met milieubeoordelingen van andere EU regelingen. De wijzigingen zijn doorgevoerd in:

• de Wet milieubeheer
• de Crisis- en herstelwet
• het Besluit milieueffectrapportage