Ammoniak

Het is een opvallende uitkomst van het onderzoek Veehouderij en Gezondheid Omwonenden (VGO-onderzoek): mensen in het hele VGO-gebied hebben een verminderde longfunctie wanneer de ammoniakconcentratie in de lucht hoog is. Waarschijnlijk is het niet de ammoniak (NH_3­) zelf die dit effect veroorzaakt, maar fijnstofdeeltjes die worden gevormd doordat ammoniak met andere stoffen in de lucht reageert.

Secundair fijnstof

Ammoniak (uit bijvoorbeeld mest en stallen) reageert met andere stoffen in de lucht tot secundair fijnstof. Deze deeltjes kunnen zich over grote afstand verplaatsen (tot honderden kilometers). Dat blijkt ook uit het rapport Towards Cleaner Air (2016) van de Verenigde Naties. Dit kan betekenen dat er ook buiten de gebieden met veel veehouderij effecten kunnen optreden. De uitstoot van ammoniak in het buitenland zal ook effect hebben op de Nederlandse bevolking.

Heeft secundair stof uit ammoniak ook op korte afstand van veehouderijen effect op de gezondheid? Op die vraag geeft de Gezondheidsraad in 2018 het volgende antwoord, in de adviezen Gezondheidswinst door schonere lucht en Gezondheidsrisico’s rond veehouderijen: vervolgadvies: Omdat secundair fijnstof zich pas na enige tijd vormt en zich dan reeds over grotere afstanden heeft verspreid, is het niet te verwachten dat concentraties secundair fijnstof op zeer lokale schaal direct rond veehouderijen significant hoger zijn dan op grotere afstand. Het is daarom niet aannemelijk dat de gezondheidsrisico’s als gevolg van secundair fijnstof voor omwonenden van veehouderijen significant afwijken van die van mensen die verder afwonen.

Ammoniakuitstoot veehouderij

De bijdrage van de veehouderij aan de secundaire vorming van fijnstof is hoog, vanwege het relatief hoge aandeel in de ammoniakuitstoot. Ammoniak wordt door verschillende soorten veehouderijen uitgestoten. Rundveebedrijven hebben een belangrijk aandeel in de totale uitstoot in Nederland. Maar ook landbouwbedrijven die mest bijvoorbeeld op het land gebruiken dragen bij aan de ammoniakuitstoot.

Meer informatie over ammoniakemissies in Nederland staat bijvoorbeeld in de  rapporten:

• Ontwikkelingen in emissies en concentraties van ammoniak in Nederland tussen 2005 en 2016 (RIVM, 2018)
• Referentieraming van emissies naar lucht uit de landbouw tot 2030 (Wageningen Environmental Research (Alterra), 2016)