Hulpmiddelen bij het vormen van beleid over gezondheid
Hoe kun je lokaal beleid over gezondheid vormgeven? Onderstaande hulpmiddelen verschenen de afgelopen jaren. Ze zijn vaak breed ingestoken, en zijn voor meerdere milieugezondheidsthema's toepasbaar.
Het toepassen van zo'n hulpmiddel is geen doel op zich. Vaak helpt het bij het proces en gesprek tussen de verschillende betrokkenen.
Overzicht van instrumenten
In 2016 verscheen een overzicht van instrumenten, die gezondheid in de leefomgeving in beeld brengen. Vervolgens kunnen de gevolgen van ruimtelijke ingrepen op de gezondheid afgewogen worden. Dit overzicht kan nuttige aanknopingspunten bieden voor (ruimtelijk) beleid voor veehouderijen.
Ook de Gids Gezonde Leefomgeving brengt verschillende hulpmiddelen overzichtelijk in beeld.
Beoordelingskader Gezondheid en Milieu
Hoe kun je de afwegingen ordenen, die relevant zijn bij het opstellen van beleid? Daarvoor kan het Beoordelingskader Gezondheid en Milieu (RIVM, 2003) een handig hulpmiddel zijn. Ook kan dit beschrijvende instrument gebruikt worden om de gezondheidsinformatie te structureren bij besluitvorming.
Dit beoordelingskader belicht een vraagstuk vanuit verschillende gezichtspunten:
- omvang van de gezondheidseffecten
- ernst van gezondheidseffecten
- waardering (beleving) van de effecten of de risico’s
- interventiemogelijkheden
- kosten en baten.
In 2013 is het beoordelingskader ingevuld en toegepast voor veehouderijen. In 2016 publiceerde het RIVM een Handreiking bij dit beoordelingskader veehouderij. Daarin zijn de ervaringen met dit beoordelingskader in vier pilots verwerkt.
Het Beoordelingskader Gezondheid en Milieu heeft zich in de praktijk bewezen als een geschikt hulpmiddel ter voorbereiding van het maken van afwegingen, zowel landelijk als lokaal. Dat constateert de Gezondheidsraad in 2016 in zijn advies 'Meewegen van gezondheid in omgevingsbeleid'.
Uitgangspunten Gezondheidsraad
Hetzelfde Gezondheidsraadadvies benoemt ook 10 uitgangspunten, die belangrijk zijn bij vraagstukken over mogelijke gezondheidseffecten van milieufactoren:
- zorg voor een transparant beleidsvormingsproces
- maak de verschillende verantwoordelijkheden expliciet
- weeg de risico’s af tegen de maatschappelijke kosten en baten
- ga in een vroegtijdig stadium met de burger in gesprek
- weeg de mogelijke cumulatie van risico’s mee
- pas het voorzorgsprincipe toe bij onzekere risico’s
- ga in gesprek met belanghebbenden over de verschillende risicoperspectieven
- benut bestaande kennis om nieuwe risico’s vroegtijdig te signaleren
- beschouw ook hinder en ervaren gezondheid als maten voor gezondheid
- zorg dat innovatie en gezondheid elkaar versterken.
Gids Gezonde Leefomgeving
In 2017 is de Gids Gezonde Leefomgeving gelanceerd. Deze website is bedoeld voor iedereen die aan de slag wil met het gezonder inrichten van de leefomgeving. De gids biedt informatie, inzichten, ruimtelijke data, instrumenten en werkvormen om samen te werken aan een gezonde leefomgeving.
De website bevat tips en voorbeelden uit de praktijk. De gids biedt ook enkele handvatten om gezondheid mee te wegen binnen het omgevingsbeleid. De gids is ontwikkeld om van te leren, ervaringen te delen en inspiratie op te doen.
Voormalig staatssecretaris Dijksma (IenW) introduceerde deze Gids Gezonde Leefomgeving in 2017 bij de Tweede Kamer. Dat deed ze in haar brief over haar visie op gezondheid en reactie op het advies van de Gezondheidsraad over het meewegen van gezondheid. De Gids wordt sinds 2017 doorontwikkeld op basis van ervaringen. Ook is expertise beschikbaar om bij lokale processen te helpen.
Quickscan gezonde leefomgeving
Hoe bepaal je of een wijk of buurt gezond is? En waar liggen kansen om te verbeteren? De Quickscan Gezonde Leefomgeving (voorheen: Gelderse Gezondheidswijzer) helpt gemeenten dit concreet te maken.
Met behulp van openbare data, waar mogelijk aangevuld met gegevens van de eigen gemeente, worden kwaliteiten en knelpunten in een buurt inzichtelijk gemaakt. Het resultaat is een startpunt om omgeving, beleving en gezondheidsambitie te bespreken. Veehouderijen vormen expliciet onderdeel van deze Quickscan.