Functies gericht op het gebruik van grondwater

Bodemenergie

Bodemenergie bodemenergiesystemen kunnen belangrijk zijn voor de ruimtelijke ordening. Er zijn twee soorten bodemenergiesystemen.

Open bodemenergiesystemen

Open bodemenergiesystemen onttrekken energie uit grondwater. Dit grondwater pompt op uit één of meerdere bronnen. Bij open systemen is het mogelijk het rendement na gebruik voor verwarming of koeling, eenvoudig te verhogen. Dit kan door het eerder opgepompte grondwater weer in de bodem terug te brengen. Hierdoor kan men de bij het gebruik vrijgekomen warmte of koude weer opslaan. Deze energie kan men dan op een later moment weer gebruiken.

Bodemenergiesystemen noemt men ook wel ‘warmte en koude-opslag’ met de afkorting WKO of KWO. Toch vindt alleen bij een deel van de systemen daadwerkelijk opslag van warmte en koude plaats. Veelal wordt alleen warmte en/of koude onttrokken.

Open systemen zijn:

• vaak grootschalig,
• geschikt voor kantoorcomplexen en woonwijken,
• gebruiken het grondwater zelf als warmte/koude transportmiddel.

Het ondergrondse ruimtegebruik voor een open systeem kan (veel) groter zijn dan het bebouwde perceel. In gebieden met een hoge bouwdichtheid kunnen deze systemen elkaar daardoor (ver)hinderen.

Gesloten bodemenergiesystemen

Gesloten bodemenergiesystemen onttrekken energie aan de bodem. Dit gebeurd met hulp van leidingen die men (bijvoorbeeld) in grote lussen in de grond neerlegt. Door het grote contact oppervlakte is het mogelijk om warmte of koude aan de bodem te onttrekken. Door de leiding in de bodem pompt men een warmte/koude transportmiddel (vaak water met antivries). Door gebruik van een leidingsysteem vind er geen direct contact met het grondwater op. Daardoor kan men deze systemen relatief onafhankelijk aanleggen van:

• bodemopbouw,
• bodemchemie
• de aanwezigheid van bodemverontreiniging.

Deze gesloten bodemenergiesystemen noemt men ook wel "bodemwarmtewisselaarsystemen". Deze interessante techniek zijn vaak kleinschalige systemen die men per huis kan aanleggen. Men past ze tegenwoordig vaak in nieuwe woonwijken toe. Iedere woning krijgt dan zijn eigen leiding met bijbehorende boring. Door deze boringen kunnen watervoerende en scheidende lagen in de ondergrond doorboord worden. Dit kan leiden tot bedreiging van dieper liggende voorraden schoon grondwater door kortsluitstromingen.

De gemeenteraad van de gemeente Zuidplas heeft een vastgesteld verordening bodemenergiesystemen en bijhorende kaart met interferentiegebieden. Dit deden ze in 28 juni 2013 als een van de eerste in Nederland. Binnen deze interferentiegebieden zijn niet alleen de grote, ook de kleine bodemenergiesystemen vergunningplichtig.

Maatregelen:

• Plannen voor bodemenergie op elkaar afstemmen, zodat ze elkaar niet (ver)hinderen.
• Voorkomen dat werken in de bodem kortsluitstromingen veroorzaken (door bodemonderzoek).

Drinkwater

De winning van drinkwater heeft een beheersende werking op een groot gebied. Verplaatsing van de winning zal om die reden juist niet gauw gewenst zijn. Van iedere verandering aan een drinkwaterwinning of het bijbehorende beschermingsgebieden moet men de effecten daarom goed afwegen. Gemaakte keuzes in de ruimtelijke ordening kunnen gevolgen hebben voor de kwaliteit van het grondwater. En daarmee gevolgen hebben voor de mogelijkheid drinkwater uit grondwater te bereiden. Voorbeelden zijn:

• in of in de nabijheid van grondwaterbeschermingsgebieden ontwikkelt men activiteiten, die het risico meebrengen dat de bodem en het grondwater verontreinigd raken;
• door het intensieve gebruik van bestrijdingsmiddelen verontreinigt het grondwater;
• door intensieve landbouw (nitraat, fosfaat, geneesmiddelen voor vee) raakt het grondwater verontreinigd.

Verontreiniging van grondwater dat voor de bereiding van drinkwater is bestemd ligt maatschappelijk gevoelig. Door strenge (drinkwater)normen en hoge debieten wordt de traditionele aanpak van bodemverontreiniging, door onttrekking en zuivering, al snel zeer kostbaar.

Andersom kan het zijn dat een bestaande winning een beheersende werking heeft op een groot gebied waarin zich verontreinigingen bevinden. Verplaatsing van de winning is om die reden juist niet gewenst. Bij iedere verandering aan een drinkwaterwinning en bijbehorende beschermingsgebieden is het van belang de effecten hiervan zorgvuldig en gebiedsbreed te beschouwen.

De provincie is verplicht om in de provinciale milieuverordening of omgevingsverordening regels te stellen ter bescherming van het grondwater, de zogenaamde "grondwaterbeschermingsgebieden". Deze regels moeten bij het opstellen van bestemmingsplannen in acht worden genomen.

Maatregelen:

• voorkomen dat in of nabij drinkwatergebieden activiteiten kunnen plaatsvinden die een negatief effect hebben op de drinkwaterkwaliteit (zoals intensieve landbouw, gebruik bestrijdingsmiddelen).

Zie voor meer informatie: Grondwater en RO: factsheets