Groepsrisico

Wat betekent het begrip groepsrisico?

Het groepsrisico (GR) gaat over de impact van een calamiteit met veel dodelijke slachtoffers tegelijk. Zo zullen velen zich de vuurwerkramp in Enschede herinneren, waarbij meer dan 20 doden vielen. Maar veel minder mensen kunnen zich concreet iets voorstellen bij het totale aantal van meer dan 700 verkeersdoden per jaar, omdat het verschillende kleinere incidenten betreft.

De officiële definitie van groepsrisico in artikel 1 van het Besluit externe veiligheid inrichtingen (Bevi) luidt: "de cumulatieve kans per jaar dat ten minste 10, 100 of 1.000 personen overlijden als rechtstreeks gevolg van hun aanwezigheid in het invloedsgebied van een inrichting en een ongewoon voorval binnen die inrichting waarbij een gevaarlijke stof of gevaarlijke afvalstof betrokken is".

Verantwoording

Het groepsrisico is geen norm, maar er geldt een verantwoordingsplicht. De onderdelen waar bij de verantwoording aandacht aan moet worden besteed staan beschreven in Bevi artikel 12 voor Bevi activiteiten en artikel 13 voor ruimtelijke plannen. Daarbij moet een vergelijking worden gemaakt met de oriëntatiewaarde. Dit is een richtwaarde waar het bevoegd gezag zich zoveel mogelijk aan moet houden, maar men mag hiervan wel goed onderbouwd afwijken.

Het groepsrisico wordt weergeven in een grafiek, zie onderstaande figuur. Het aantal potentiële slachtoffers binnen het invloedsgebied (N) wordt uitgezet tegen de jaarlijkse kans op een ongewoon voorval met gevaarlijke stoffen (f).

Uitleg groepsrisico-curve

Voor wie de groepsrisicografiek wil begrijpen, volgt een korte uitleg. In bovenstaande grafiek is te zien de jaarlijkse kans (f) en het aantal slachtoffers (N) zich tot elkaar verhouden: hoe hoger de GR-curve, hoe hoger de kans dat er dodelijke slachtoffers vallen. Hoe verder de GR-curve naar rechts ligt, hoe meer potentiële slachtoffers er aanwezig zijn binnen het invloedsgebied. De stippellijn geeft de oriëntatiewaarde weer. Dit is geen harde norm, maar een richtwaarde waarnaar moet worden gekeken bij de verantwoording van het groepsrisico. Alle onderdelen van de GR-curve die boven/rechts van de stippellijn liggen zijn een overschrijding van de oriënterende waarde.

Vaak zal de GR-curve ongeveer bovenstaande vorm hebben. Deze vorm wordt mede bepaald door de vorm van het invloedsgebied, namelijk: hoe verder bij de risicobron vandaan, hoe wijder het invloedsgebied en hoe meer (beperkt) kwetsbare objecten er aanwezig kunnen zijn richting de buitenrand van het invloedsgebied. In de grafiek vertaalt zich dat als volgt: links is de GR-curve hoog vanwege weinig mensen met een hoge kans, naar rechts wordt de GR-curve steeds lager door veel mensen met een lagere kans.

De groepsrisicografiek heeft een logaritmische schaalverdeling. Hoewel in bovenstaande figuur geen concrete getallen zijn vermeld, is er wel uit op te maken hoe het groepsrisico kan worden beïnvloed. Enkele voorbeelden:

• Er worden nieuwe woningen in het invloedsgebied gebouwd: het potentiële aantal slachtoffers (N) neemt toe en de GR-curve verschuift naar rechts. Zo kan een grotere overschrijding van de oriëntatiewaarde ontstaan.
• De Bevi activiteit wil uitbreiden: de kans (f) neemt toe, maar het aantal potentiële aanwezigen binnen het invloedsgebied blijft gelijk. De GR-curve verschuift omhoog en zo kan een grotere overschrijding van de oriëntatiewaarde ontstaan.
• Veiligheidsmaatregelen bij de Bevi activiteit: als hierdoor de kans op vrijkomen van gevaarlijke stoffen door een calamiteit (f) kleiner wordt, verschuift de GR-curve omlaag.
• Herinrichting invloedsgebied: het verplaatsen van personen binnen het invloedsgebied kan ook gevolgen hebben voor het groepsrisico. Bijvoorbeeld als nieuwe appartementen die beoogd zijn binnen het invloedsgebied in de planfase worden verplaatst verder bij de risicobron vandaan. Dan zal de groepsrisico-curve lager beginnen, omdat er minder mensen zijn met een hoge kans. Wel zal de GR-curve dan verder naar rechts verschuiven, doordat een groter aantal personen met een kleinere kans worden blootgesteld.

Meer informatie: zie Groepsrisico op Relevant (voorheen groepsrisico.nl).